Het sacrament Het Heilig Avondmaal

Samenvatting van artikel 35 de NGB (Nederlandse Geloofsbelijdenis)

Wij geloven en belijden dat Jezus Christus het sacrament van het Heilig avondmaal ingesteld heeft, om de degenen te onderhouden die Hij al in Zijn Kerk gebracht heeft. De mensen die bekeerd zijn hebben twee verschillende soorten levens op aarde. De ene lichamelijk en tijdelijk en de andere geestelijk en hemels. Het brood en water wat wij eten en drinken hebben wij nodig voor het tijdelijke leven. Het brood en het wijn dat wij, christenen, is voor het geestelijke leven. Als wij het brood en de wijn aan het Heilig avondmaal eten en drinken,  eten en drinken wij als het ware het lichaam van Christus. Bij het Heilig Avondmaal deelt Christus dus zichzelf met al Zijn goederen, hij voedt versterkt en troost de zielen. Degenen die niet in God geloven ontvangen wel het sacrament tot zijn eeuwige ondergang, maar hij ontvangt niet het sacrament van de waarheid omdat hij niet geloofd. Voordat we aan het Heilig Avondmaal gaan, moeten wij ons zelf beproeven. 

 

Bijbelteksten

 

1 Korinthe 11: 23-29

23 Want ik heb van den Heere ontvangen, hetgeen ik ook u overgegeven heb, dat de Heere Jezus in den nacht, in welken Hij verraden werd, het brood nam;
24 En als Hij gedankt had, brak Hij het, en zeide: Neemt, eet, dat is Mijn lichaam, dat voor u gebroken wordt; doet dat tot Mijn gedachtenis.
25 Desgelijks nam Hij ook den drinkbeker, na het eten des avondmaals, en zeide: Deze drinkbeker is het Nieuwe Testament in Mijn bloed. Doet dat, zo dikwijls als gij dien zult drinken, tot Mijn gedachtenis.
26 Want zo dikwijls als gij dit brood zult eten, en dezen drinkbeker zult drinken, zo verkondigt den dood des Heeren, totdat Hij komt.
27 Zo dan, wie onwaardiglijk dit brood eet, of den drinkbeker des Heeren drinkt, die zal schuldig zijn aan het lichaam en bloed des Heeren.
28 Maar de mens beproeve zichzelven, en ete alzo van het brood, en drinke van den drinkbeker.
29 Want die onwaardiglijk eet en drinkt, die eet en drinkt zichzelven een oordeel, niet onderscheidende het lichaam des Heeren.

 

Hier wordt terugverwezen naar de keer dat het Avondmaal voor de eerste keer werd gehouden; door Jezus. Er zit veel symboliek in.

Jezus bedoelt dat de discipelen het figuurlijk moeten opvatten. Hij heeft zijn lichaam (daar verwijst het brood naar)  met pijn en bloed (daar verwijst de rode wijn naar) opgeofferd.

Daarom moeten we het eten ‘naar Zijn gedachtenis’ (denkend aan hoeveel Hij voor ons heeft geleden om onze zonden te verlossen). Doordat Hij gestorven is en de dood overwonnen heeft, kunnen wij zalig worden.

Jezus geeft in deze tekst een aansporing om dit Avondmaal te houden, maar ook een waarschuwing. Want het is alleen voor Gods Kinderen.

 

1 Korinthe 10: 16,17

De drinkbeker der dankzegging, dien wij dankzeggende zegenen, is die niet een gemeenschap des bloeds van Christus? Het brood, dat wij breken, is dat 16 niet een gemeenschap des lichaams van Christus?
17 Want een brood is het, zo zijn wij velen een lichaam, dewijl wij allen eens broods deelachtig zijn.

De drinkbeker van de dankzegging, staat hier.  De dankzegging, dankbetuiging, dat Jezus voor ons is gestorven. Dat Hij Zijn bloed voor ons wilde laten vloeien en voor ons stierf. Dat is de kern van dit stukje en daarmee ook van het Avondmaal: dankbaarheid voor Jezus’ lijden. Ook is de verbondenheid tussen de christenen belangrijk.

 

Mattheüs 26: 26-28

26 En als zij aten, nam Jezus het brood, en gezegend hebbende, brak Hij het, en gaf het den discipelen, en zeide: Neemt, eet, dat is Mijn lichaam.
27 En Hij nam den drinkbeker, en gedankt hebbende, gaf hun dien, zeggende: Drinkt allen daaruit;                                                                                              28 Want dat is Mijn bloed, het bloed des Nieuwen Testaments, hetwelk voor velen vergoten wordt, tot vergeving der zonden.

Hier wordt dus voor het eerst het Avondmaal gehouden. Later in dit Bijbelhoofdstuk zegt Jezus: ‘Doet dit tot Mijn gedachtenis,’ zoals ook al in Korinthe stond.

Dit is een oproep om het Avondmaal voort te zetten.

 

Uitwerking

Geschiedenis

Het Heilig Avondmaal is niet zonder geschiedenis. Jezus heeft het ingesteld om het te vieren tot Zijn gedachtenis. Gods instelling van het Pascha in Exodus 12 was er al. Dat is een feest uit het Oude Testament. Daarin staat het waargebeurde verhaal van de tien plagen over Egypte. Eén daarvan is dat in ieder huis in Egypte de eerstgeborene (oudste van de kinderen) in de nacht werd gedood. Maar er was een uitzondering. Als je, net als het volk Israël, bloed van een geslacht lam aan de deurposten smeerde, zou de engel met het zwaard je huis voorbij gaan. Zo gebeurde het. Omdat Israël dankzij het bloed van het Lam de dood ontging, vierden ze het voortaan uit dankbaarheid altijd.

Jezus vierde het eerst ook. Maar aan het eind van zijn rondwandeling vervulde hij het. Hij vervulde het Oude Testament (het eerste deel van de Bijbel), Hij was het Paaslam dat geslacht moest worden, op het Pascha.

Dat is waarom wij het Heilig Avondmaal vieren. We hebben het aan Hem alleen te danken dat we bevrijd kunnen worden van de slavernij, net als in het Oude Testament (Egypte), alleen nu van de zonde. Hij gaf Zijn lichaam (stierf) en Zijn bloed (leed).

Dat betekent niet dat het Oude Testament door het Nieuwe Testament overbodig wordt. Het wordt alleen vervuld door Hem. Hij heeft kans op redding, op verlossing mogelijk gemaakt!

 

Functie

Als we in de kerk zitten en wij zien de dominee het brood breken  en de wijn inschenken  is dat niet zomaar iets. Christus heeft de betekenis ervan zelf uitgelegd: in het breken van het brood wordt het breken van Zijn lichaam uitgebeeld. Het vergieten van het wijn ziet op het vergieten van Zijn bloed. Beide tekenen, het brood en de wijn, wijzen op het offer dat hij bracht. Het sacrament van het Heilig Avondmaal dient Zijn volk tot versterking van het geloof. Want zo zeker als zij zien dat het brood gebroken wordt, zo zeker is het dat Christus voor hen Zich geofferd heeft. Het brood en het wijn worden daarom ook wel ‘waartekenen’ genoemd, dat betekent ook wel dat tekenen en zegelen één zijn. Een teken is een zichtbaar middel om iets af te beelden en een zegel is een bewijs van echtheid.

Christus wil gelovige harten spijzen en laven, oftewel voeden en verkwikken. Hij onderhoudt daardoor het geestelijk leven van Zijn kerk. Het vlees en bloed van de Heere Jezus is voor gelovigen als voedsel voor het geestelijk leven. In de kanttekening van Mattheüs 26:26 staat: ‘Het zijn tekenen en zegelen van onze geestelijke gemeenschap met Christus hetwelk met Zijn bloed is bevestigd.’ Brood en wijn zijn in het lichaam opgenomen, zo is er een nauwe gemeenschap tussen Christus en Zijn gelovigen. Voor dit alles zorgt de Heilige Geest, want Die woont in Christus en Christus in hen. Ze vormen met hun alles één geestelijk lichaam. Van dit lichaam is Christus het Hoofd.

 

Brood en wijn

Christus noemt het brood Zijn lichaam en de wijn Zijn bloed. Dat is wel sterk uitgedrukt. Zo krachtig zijn dus de tekenen en zegelen van het sacrament. De Heere Jezus wil Zijn volk duidelijk bepalen bij Zijn borgwerk voor hen. De grote vraag is hoe we ‘Mijn lichaam’ en ‘Mijn bloed’ moeten opvatten. 1 Korinthe 10:16 zegt: ‘De drinkbeker der dankzegging, dien wij dankzeggende zegenen, is die niet een gemeenschap des bloeds van Christus? Het brood dat wij breken, is dat niet een gemeenschap des lichaams van Christus?’

De kanttekening zegt dat het ‘een teken en onderpand is van de geestelijke gemeenschap die wij met het lichaam van Christus hebben’.

Door de Heilige Geest laat de Heere Jezus Zijn volk daarvan iets zien en beleven: Zoals het brood gebroken en aan u gegeven wordt, zo is Mijn lichaam voor u verbroken toen Ik leed en stierf aan het kruis. Zoals de wijn voor vergoten en aan u gegeven wordt, zo is Mijn bloed voor u vergoten in Getsémané aan het kruis.

 

Uitverkorene

De Heere Jezus had bepaalde mensen op het oog bij het instellen van het Heilig Avondmaal. De catechismus legt uit wie dat zijn. Het zijn mensen die een mishagen, oftewel een afkeer hebben van,  aan zichzelf hebben vanwege hun zonden. Zij vinden het verschrikkelijk dat ze zo zondig zijn, zij hebben een afkeer van hun boze hart. Maar er is nog een tweede kenmerk. Die wordt ingeleid met het woordje ‘nochtans’, dit betekent dat het door eigen schuld onmogelijk is om zalig (kennis van ellende, verlossing en dankbaarheid) te worden, maar toch.. de Heilige Geest schonk hen het geloof in Christus. Door dat geloof kunnen ze schuilen bij de Zaligmaker. Daardoor vertrouwen ze dat al hun zonde door Zijn offer vergeven zijn, zelfs hun zondige zwakheid, die altijd nog in hen blijft.

Het derde kenmerk ziet op het hartelijke verlangen van hen. Ze willen graag dat het geloof nog sterker wordt om tegen de zonden te strijden en om de Heere nog meer te mogen dienen met hun hart en hele leven.

Voor aan het Heilig Avondmaal te mogen deelnemen, hebben we een goddelijk recht nodig, oftewel het ware geloof. Daarnaast hebben we ook het kerkelijke recht nodig, dat hebben we als we belijdend lid van de kerk zijn. En als we geen zondig en goddeloos leven leiden of dwalingen aanhangen. Als dat wel het geval is, moet de kerkraad ons afhouden van deelname aan het Heilig Avondmaal. Vandaar dat er ook ouderlingen bij het Heilig Avondmaal staan.

In de kanttekening staat dat wij onszelf moeten beproeven, oftewel onderzoeken wat er in ons hart is. Bij wie horen wij?